Column ‘Door Achterhoekse Ogen’ | De Gelderlander | zaterdag 3 maart 2012
Er is iets vreemds aan de hand op verjaarsvisites en aan stamtafels van de Achterhoek ... er vallen stiltes ... Waar ooit het ene onderwerp naadloos in het andere vloeide, verstomt dezer dagen ook de grootste preakebuul.
Dat diepe zwijgen volgt steevast als de sprekers aan het eind van een discussie in eensgezindheid vaststellen dat de economie voor een gewoon mens niet meer is te volgen. Op radio en tv valt die stilte nog niet, daar komt de ene na de andere helderziende de stand van de economie duiden, maar eerlijk gezegd leveren al die orakeltjes hetzelfde beeld op: de economie is ook voor economen niet meer te volgen. De een voorspelt storm, de ander licht aan de horizon en ze baseren zich op dezelfde economische wetmatigheden.
Maar ja, een economische wetmatigheid is dan ook niet echt wetmatig. Zeg maar, zoals een natuurwet dat is. En daar zit ‘m de kneep. Een econoom heeft soms de neiging om zich als natuurwetenschapper te gedragen. En wij, gewone mensen op de verjaarsvisite, wij zien zijn visie als wetmatige waarheid, al is het slechts een boom in het woud van de economische geloofsleer.
De topwet van die leer, de wet aan welke alle overige horig lijken te zijn, is de wet die zegt dat economische groei heilig is. Omdat we al sinds de middeleeuwen met dat groeimodel zijn opgevoed is het ook knap lastig om in te zien dat het wellicht ook anders kan.
Toch zie je dat steeds meer mensen de notie beginnen te krijgen dat het misschien zelfs wel anders móet. Het vergroten van rijkdom, geld, goederen, is op zichzelf niet het probleem. Alleen, de mens kan er slecht tegen dat de buurman meer heeft dan hijzelf. Harder werken, meer produceren en net zo rijk worden als buurman lukt nog wel en dat geldt ook voor de volgende buurman en tenslotte voor het hele dorp en daarna voor de hele regio. En dan wordt het zoals we vroeger in ons schoolschrift zetten: Gelderland, Nederland, Benelux, Europa, Aarde.
En dan? Melkweg, Heelal? Helaas, we zullen het met die ene aarde moeten doen en als ‘economische groei’ dezelfde schijn van heiligheid blijft behouden die hij nu heeft, komen we de wal tegen die het schip keert. Die wal heet ‘Schaarste’ en komt onvermijdelijk met oorlogen en ander kwalijk ongemak.
Het almaar vergroten van rijkdom is dus een probleem omdat ons brein een constructiefoutje lijkt te bevatten genaamd ‘Begeerte’. Als dat klopt is dit een natuurwet en moeten wij vrezen dat ‘Het Einde Der Tijden Nabij’ is.
Ik vermoed echter dat ‘Begeerte’ een aangeleerde eigenschap is. Geen ‘nature’ maar ‘nurture’. Sterker, begeerte is het belangrijkste motief achter de geloofsleer die economische groei heilig verklaart. Ik ga niet beweren dat we in twee of drie generaties van die begeerte verlost zullen zijn, maar dat wij de eerste stappen kunnen zetten om er uiteindelijk vanaf te komen lijkt mij niet eens een kwestie van willen maar van moeten.
Onmogelijk? Honderd jaar geleden leek de Christelijke geloofsleer ook nog een voor immer en ieder heilige natuurwet.
Maar ja, een economische wetmatigheid is dan ook niet echt wetmatig. Zeg maar, zoals een natuurwet dat is. En daar zit ‘m de kneep. Een econoom heeft soms de neiging om zich als natuurwetenschapper te gedragen. En wij, gewone mensen op de verjaarsvisite, wij zien zijn visie als wetmatige waarheid, al is het slechts een boom in het woud van de economische geloofsleer.
De topwet van die leer, de wet aan welke alle overige horig lijken te zijn, is de wet die zegt dat economische groei heilig is. Omdat we al sinds de middeleeuwen met dat groeimodel zijn opgevoed is het ook knap lastig om in te zien dat het wellicht ook anders kan.
Toch zie je dat steeds meer mensen de notie beginnen te krijgen dat het misschien zelfs wel anders móet. Het vergroten van rijkdom, geld, goederen, is op zichzelf niet het probleem. Alleen, de mens kan er slecht tegen dat de buurman meer heeft dan hijzelf. Harder werken, meer produceren en net zo rijk worden als buurman lukt nog wel en dat geldt ook voor de volgende buurman en tenslotte voor het hele dorp en daarna voor de hele regio. En dan wordt het zoals we vroeger in ons schoolschrift zetten: Gelderland, Nederland, Benelux, Europa, Aarde.
En dan? Melkweg, Heelal? Helaas, we zullen het met die ene aarde moeten doen en als ‘economische groei’ dezelfde schijn van heiligheid blijft behouden die hij nu heeft, komen we de wal tegen die het schip keert. Die wal heet ‘Schaarste’ en komt onvermijdelijk met oorlogen en ander kwalijk ongemak.
Het almaar vergroten van rijkdom is dus een probleem omdat ons brein een constructiefoutje lijkt te bevatten genaamd ‘Begeerte’. Als dat klopt is dit een natuurwet en moeten wij vrezen dat ‘Het Einde Der Tijden Nabij’ is.
Ik vermoed echter dat ‘Begeerte’ een aangeleerde eigenschap is. Geen ‘nature’ maar ‘nurture’. Sterker, begeerte is het belangrijkste motief achter de geloofsleer die economische groei heilig verklaart. Ik ga niet beweren dat we in twee of drie generaties van die begeerte verlost zullen zijn, maar dat wij de eerste stappen kunnen zetten om er uiteindelijk vanaf te komen lijkt mij niet eens een kwestie van willen maar van moeten.
Onmogelijk? Honderd jaar geleden leek de Christelijke geloofsleer ook nog een voor immer en ieder heilige natuurwet.
RSS-feed
